بیانات

استاد با تأکید بر جایگاه رفیع فلسفه در ایران (به‌ویژه پس از اسلام، در دوره صفویه و پس از انقلاب اسلامی)، این پارادوکس را یادآور می‌شود که نگرش عمومی و حتی نخبگان به فلسفه، نادرست و ناقص است. این مسئله، جایگاه واقعی فلسفه را مخدوش کرده و باعث شده است بهترین استعدادها جذب این رشته نشوند. ایشان سپس سیزده بایسته (ضرورت) اصلی برای اصلاح این وضعیت در حوزه آموزش و پژوهش فلسفی برمی‌شمارد. حضرت استاد همچنین بیان می‌دارند مهم‌ترین بایسته، تغییر نگرش عمومی و تخصصی نسبت به فلسفه است. باید کتاب‌های آموزشی استاندارد و ساده‌شده (ترقیق) برای همه سطوح تدوین شود. ترجمه و شرح روان متون اصلی فلسفی یک ضرورت فوری است. فلسفه باید با تکثیر مثال‌ها و مسائل جدید زنده بماند و با علوم روز مانند پزشکی و فیزیک گفت‌وگو کند. همچنین، تفکیک مسائل فلسفی محض از پیش‌فرض‌های علمی و تبیین برهان‌های دقیق برای هر مسئله، از دیگر بایسته‌های کلیدی است.

استاد رضایی تهرانی در این نشست بیان داشتند که امکان تأسیس یک نظام فلسفی جدید بر اساس دستاوردهای مغفول‌مانده در حکمت صدرایی و نوآوری‌های پس از صدرا وجود دارد، به شرطی که مبانی کلیدی مانند اصالت وجود و حرکت جوهری بازتعریف شوند. براین‌اساس، ماهیت به معقول ثانی و وجود به معقول اول تبدیل می‌شود، درحالی‌که حرکت جوهری ماهیت‌های ثابت را نفی کرده و نیاز به تفسیری جدید از مفاهیمی مانند جوهر و عرض ایجاد می‌کند. از سوی دیگر، با پذیرش وجود رابط و نفی ماهیت در ما سوی الله، تقسیم‌بندی‌های سنتی فرومی‌ریزد و معرفت‌شناسی جدیدی شکل می‌گیرد که موجودات را نه به‌عنوان وجودهای مستقل، بلکه به‌مثابه «ربط» به واجب می‌فهمد. همچنین، نوآوری‌های متأخر مانند واقعیت‌مند بودن عدم، تغییر تعریف معقول ثانی، و تقلیل عوالم از سه به دو، بستری برای نظریه‌پردازی‌های بدیع فراهم می‌کند. بااین‌حال، چالش اصلی، سازگاری وحدت شخصی وجود با اصالت وجود و تشکیک است که ممکن است تمایل این نظام جدید را به سمت عرفان افزایش دهد. در نهایت، تدوین چنین نظامی با تلفیق دستاوردهای حکمت صدرایی، علوم جدید، و مباحث معرفت‌شناسی معاصر، نه‌تنها ممکن بلکه ضروری است تا پاسخگوی مسائل فلسفی روز باشد.

استاد رضایی تهرانی در این نشست به بررسی اهمیت و ضرورت فلسفه، به‌ویژه حکمت صدرایی، در پاسخ به پرسش‌های بنیادین بشر («از کجا آمده‌ام؟ آمدنم بهر چه بود؟ به کجا می‌روم؟») می‌پردازد. ایشان با تأکید بر جایگاه بی‌بدیل فلسفه به‌عنوان «اعلی العلوم»، استدلال می‌کند که فلسفه تنها دانشی است که می‌تواند به پرسش‌های مرتبط با هستی و نیستی پاسخ دهد، درحالی‌که علوم تجربی و اخلاق به ترتیب به پرسش‌های است و نیست و بایدونباید می‌پردازند. از جمله اهداف فلسفه‌خوانی: ۱. تبدیل انسان به «نسخه علمی عالم» (درک کلیت جهان به‌جای جزئی‌نگری). ۲. تمایز حقایق از اوهام (مانند ردّ شانس و تأکید بر نظم علّی). ۳. تفکیک حقایق از اعتباریات (مثل قوانین اجتماعی قراردادی). ۴. رسیدن به یقین فلسفی و عبور از شکاکیت. ۵. ارتباط حکمت نظری و عملی برای ساختن جامعه ایده‌آل. همچنین، فلسفه با تقویت عقلانیت و تقوای فلسفی، انسان را از شرک خفی و عوام‌زدگی نجات می‌دهد و درک عمیق‌تری از معارف دینی (مانند توحید و معاد) ارائه می‌کند. در نهایت، فلسفه پشتوانه عقلانی برای دفاع از آموزه‌های دینی در برابر ایدئولوژی‌های مادیگرایانه (مانند کمونیسم) ایجاد می‌کند.